آزمون سراسری دانشگاه ها ؛ بیش از چهل سال است قدمت دارد و جوانان متقاضی ورود به دانشگاه، ناگزیر باید از مسیر آن عبور کنند...

 قانون حذف کنکور در این سالها، با فراز و نشیب های فراوانی همراه بوده است و تمامی ارگان های مربوط، سعی در همکاری، برای اجرای آن داشتند، اما درعین حال، با وجود برنامه ریزی های چندساله برای حذف کنکور در موعد سال90 ، امسال نیز کنکور، مانند سالهای گذشته برگزار و حذف آن به سالهای 92 یا 93 موکول شد.

بدون شک آزمون سراسری دانشگاه ها که بیش از چهل سال است قدمت دارد و جوانان متقاضی ورود به دانشگاه، ناگزیر باید از مسیر آن عبور کنند، یکی از بزرگ ترین و در عین حال پربحث ترین آزمون هایی که هرساله برگزار می شود که بر سرنوشت اغلب جوانان کشور تاثیرگذار است.
به همین دلیل است که نمی توان فراز و فرودهایی که این آزمون بزرگ در این سال ها به خود دیده و خواهد دید را نادیده انگاشت.

کنکور پیش از تشکیل سازمان سنجش، به صورت اختصاصی در هر دانشگاه برگزار می شد؛ به این صورت که هر کدام از دانشگاه ها و مراکز آموزشی شرایط و ضوابط خود را اعلام کرده و به این ترتیب داوطلبان واجد شرایط را جذب می کردند. از مشکلات چنین شیوه ای، این بود که، افراد برای شرکت در آزمون دانشگاه مورد نظر باید به شهرستانها و استانهای مختلف سفر می کردند و حتی برای دریافت کارت ورود به جلسه نیازمند سفر به محل دانشگاه بودند. این رفت و آمد و اقامت در آن شهر هزینه و مشکلات فراوانی را برای متقاضیان دانشگاه که عموما کم سن بودند، به همراه داشت. از سوی دیگر، قبولی هم زمان یک دانشجو در چند دانشگاه و امکان انتخاب تنها یکی از آنها باعث خالی ماندن ظرفیت ها می شد این روند تا اواسط دهه 40 ادامه داشت. در این سالها بود که، گروهی از سوی وزارتخانه و شورای دانشگاه ها مسئولیت پیدا کردند تا امتحان چند دانشگاه را بطور متمرکز برگزار کنند. این امتحانات بویژه برای دانشگاه های تهران برگزار شد. از این تاریخ به بعد، وزارت علوم فعلی تصمیم گرفت برای پذیرش سازمان یافته تر دانشجویان، مرکزی را تنها برای امور پذیرش و معرفی دانشجو فعال کند. با این هدف اساس نامه سازمان سنجش کشور- که در آن زمان به نام مرکز آزمون شناسی شناخته می شد - در سال 1347 به تصویب رسید و به این ترتیب اولین آزمون سراسری در سال 1348 برگزار شد.

برای آشنایی اجمالی از تغییراتی که هر ساله در شیوه برگزاری آزمون و شرایط و ضوابط آن اعمال می شد، می توان به مصاحبه پایگاه خبری تحلیلی خبرآنلاین با حسین توکلی مشاور کنونی سازمان سنجش اشاره کرد ایشان در این گزارش این روند را به اینگونه توضیح می دهند:
"... زمانی (برای ورود به دانشگاه) آزمونهای اختصاصی و عمومی برگزار می کردیم. در دوره ای تاثیر معدل امتحانات نهایی را داشتیم. حتی در برخی سال ها معدل ضریب پنج داشت. گاهی اوقات براساس گروه های آموزشی و آزمایشی این کار انجام می شد؛ گاهی اوقات هم در گروه های آزمایشی، زیر گروه های آزمایشی را نیز لحاظ می کردیم. اینها تغییراتی بود که همه ساله ایجاد می شد. بطوری که در سال 1354 بحثی مطرح شد که چرا سازمان سنجش قصد دارد امتحان برگزار کند. آن ها معتقد بودند بهتر است سازمان سنجش یک آزمون همگانی برگزار کند و کارنامه ای به شرکت کنندگان داده شود که شامل نفرات و معدل و رتبه داوطلب باشد. در آن سال ها، پذیرش توسط خود دانشگاه ها انجام می شد. به عبارتی می توان گفت که دانشگاه ها آزادی عمل بیشتری داشتند. از آنجایی که سازمان معرفی نهایی دانشجویان را انجام نمی داد، افراد می توانستند از چند دانشگاه پذیرش بگیرند. این طرح معایبی داشت از جمله این که، هر داوطلب می توانست در یک دانشگاه ثبت نام کند پس دانشگاه ها باید لیست ها را، چندین بار برای تکمیل ظرفیت اعلام می کردند. دیگر عیب آن سلیقه ای عمل شدن آن بود. کما اینکه ما شاهد این نوع شکایتها نیز بودیم. زیرا افرادی با وجود داشتن شرایط پذیرفته شدن در دانشگاه، به دلایلی خاص جذب دانشگاه مورد نظر نمی شدند. به همین دلیل در سال 1355 وزارت علوم تصمیم گرفت تا امر پذیرش و برگزاری آزمون، بر عهده سازمان سنجش باشد. این روند تا قبل از انقلاب فرهنگی ادامه داشت. "
پس از انقلاب فرهنگی، به دلیل یکسان نبودن شرایط و امکانات درسی در نقاط مختلف کشور، بحث سهمیه مناطق وارد فرایند پذیرش دانشجویان شد. به این ترتیب، متقاضیان دانشگاه در هر منطقه با یکدیگر رقابت می کردند.

علاوه بر نحوه پذیرش دانشگاه ها و نوع ظرفیت آنها، در شیوه اجرای کنکور نیز تغییرات فراوانی رخ داده است. به عنوان مثال در دوره ای این امتحان به صورت دومرحله ای، برگزار می شد. به این ترتیب که در مرحله اول، امتحانات تستی و مربوط به عمومی و در مرحله دوم تشریحی و تخصصی بود.
اما در سالهای اخیر، بحث تغییر عمده ای در نحوه ورود به دانشگاه مطرح شده است که تمامی مراحل درسی در دوران متوسطه دانشجویان را تحت تأثیر قرار می دهد و آن تصویب طرح حذف کنکور است. آسیب های روحی و جسمی، اضطراب های بیش از اندازه و بعضا عدم امکان تمامی دانش آموزان توانمند به علت استرس های آزمون دانشگاه باعث شد مجلس شورای اسلامی درسال86، طرح حذف کنکور را به تصویب برساند و قرار بر این شد در صورت تصویب جزئیات آن، حداکثر تا سال 90 آزمون سراسری ورودی دانشگاهها، موسوم به کنکور، به طور کامل حذف و سابقه تحصیلی و مهارتی دانش آموزان در دوره های دبیرستان و پیش دانشگاهی جایگزین آن شود.

طرح حذف کنکور یا "ساماندهی پذیرش دانشجو " که از سال 1385 در دستور کار کمیسیون آموزش مجلس قرار داشت به دلیل اختلاف نظرهای دولت و مجلس مدام به تعویق می افتاد. سرانجام کلیات این طرح با اصلاحاتی به تصویب رسید. مطابق این طرح کنکور سراسری تا سال 1390 حذف و شرط پذیرش دانشجو سوابق تحصیلی دوران دبیرستان او خواهدبود.

قانون حذف کنکور در این سالها، با فراز و نشیب های فراوانی همراه بوده است و تمامی ارگان های مربوط، سعی در همکاری، برای اجرای آن داشتند، اما درعین حال، با وجود برنامه ریزی های چندساله برای حذف کنکور در موعد سال90، و جایگزینی سوابق تحصیلی برای گزینش دانشجویان، امسال نیز کنکور، مانند سالهای گذشته برگزار و حذف آن به سالهای 92 یا 93 موکول شد.

این طرح، از همان بدو تصویب موافق و مخالفان بسیاری را به همراه داشت. برخی از کارشناسان بر این اعتقاد بودند که حذف کنکور، در صورتی موفقیت آمیز خواهدبود که عملکرد آموزش و پرورش بهبود یابد و آزمون های استاندارد در مدارس برگزار شود؛ درغیر این صورت طرح حذف کنکور با شکست مواجه می شود.

در این بین مهمترین نکته و ابهام؛ چگونگی برگزاری آزمون های مدارس و اطمینان از صحت و سلامتی آن هم در زمان برگزاری و هم در روند تصحیح اوراق است.

به گزارش خبر آنلاین، ابراهیم کارخانه نماینده مردم همدان و موافق طرح حذف کنکور، دلایل خود را اینگونه بیان می کند: "بحث معدل دبیرستان نیست، بلکه آزمون نهایی که در پایان هر مقطع به صورت کشوری برگزار می شود مدنظر قرار می گیرد. "
این درحالی است که اکنون مشکلات فراوانی در زمینه تصحیح اوراق آزمون نهایی که فقط در سال سوم متوسطه برگزار می شود، وجود دارد و گسترش این آزمون به هر چهار مقطع دبیرستان، بسیار هزینه بر و مستلزم برنامه ریزی طولانی مدت خواهدبود.

ازسوی دیگر شیرزاد عبدالهی، کارشناس مسائل آموزش و پرورش به عنوان مخالف چنین طرحی، چنین می گوید: "اصولا این مصوبه مجلس به صورت شتابزده درمجلس هفتم تصویب شده، و در همان زمان هم کارشناسان با این شیوه حذف کنکور، مخالف بودند " او می افزاید: "دراین که کنکور با روش فعلی اشکالاتی دارد تردید نیست اما اگر ملاک سنجش دانش آموزان، نمرات دبیرستان قراربگیرد، به نظرم اولین قربانی این طرح همان عدالت نسبی است که در کنکور فعلی وجود دارد. "
این کارشناس معتقد است: "به نظرم این طرح درسال 92 هم اجرا نمی شود به دلیل آن که بررسی و گزینش داوطلبان کنکور خارج از وظایف ذاتی آموزش و پرورش است. "

عبداللهی ادامه می دهد: "اجرای این طرح تبعات اجتماعی و حتی سیاسی گسترده ای می تواند داشته باشد. نمره فروشی در مدارس رواج می یابد و انواع و اقسام تقلب ها انجام می شود. درحال حاضر که امتحانات به طور متمرکز، در روز و ساعت مشخص برگزار و به صورت مکانیزه تصحیح می شود، بازهم صحبت از تقلب و تخلف است. اگر درصورتی که این کار به آموزش و پرورش محول شود با توجه به این که 20هزار دبیرستان در کشور وجود دارد ، ضریب خطا و تقلب بسیار افزایش پیدا می کند. "
می توان به دلایل بالا، همان گونه که پیش از این عنوان شد، به شیوه صحیح آزمون های نهایی دوران متوسطه را نیز اضافه کرد. حتی شیوه طراحی سؤالات آزمون نهایی که بعضا با استانداردهای لازم همراه نیست، باعث سردرگمی مصححین آزمون های نهایی می شود. به عنوان مثال، می توان به آزمون درس عربی سال سوم دبیرستان، که امسال با حواشی و مشکلات فراوانی بود،اشاره کرد.

اخیراً، همزمان با برگزاری امتحانات خرداد ماه مدارس، گروهی از دانش آموزان سال سوم رشته های ریاضی و فیزیک و علوم تجربی، نسبت به شیوه طراحی سؤالات امتحان "نهایی عربی (3) " اعتراض داشته اند. به اعتقاد این دانش آموزان و خانواده های آنان، شیوه طراحی سؤالات این آزمون که درساعت 8 صبح روز چهارشنبه 18خرداد ماه 90به صورت هماهنگ کشوری برگزار شده،به گونه ای بوده است که درمواردی امکان پاسخگویی به آنها وجود نداشته و دلیل آن نیز سختی بیش از حد دراین سؤالات یا اشکالات ماهوی در طراحی آنها بوده است؛ به گونه ای که باعث نگرانی این دانش آموزان نسبت به سرنوشت امتحان آنان و تأثیر آن درمراحل بعدی تحصیل شان شده است؛ این امر باعث سردرگمی مصححین و تغییرات اساسی در کلید سوالات و به دنبال آن اجحاف درحق بسیاری از دانش آموزان شده است.

ازسوی دیگر علی عباسپور تهرانی فرد، رئیس کمیسیون آموزش مجلس، درگفت وگو با مهر چنین می گوید: "به دلیل اینکه از زمان تصویب قانون حذف کنکور در وزارت آموزش و پرورش همت کافی و هماهنگی های لازم، برای اجرای آن وجود نداشت، طی جلسه ای که سه شنبه شب برگزار شد، دستگاه های ذیربط، نظر خود را برای اجرای قانون حذف کنکور با تأخیر دو تا سه ساله ارائه دادند. براساس قانون، قراربود که کنکور حدوداً درتابستان 91 حذف شود، اما تصمیم گرفته شد اجرای این قانون به سال های 92تا 93 منتقل شود. " ازاین رو به این نتیجه رسیدیم که درسال های 92 و 93بیش از 70 درصد داوطلبان دارای سابقه تحصیلی خواهند بود و این سال ها، زمان مناسب تری برای حذف کنکور است. "
دراین بین می توان به نظر رئیس مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش نیزاشاره کرد که اعلام می کند:
"به گزارش مهر، عبدالامیر عرفی با بیان اینکه امتحانات نهایی رفته رفته جایگزین کنکور می شود، گفت: نمرات نهایی سوم متوسطه درحال حاضر 25 درصد درکنکور 90 تاثیرگذار خواهد بود و با توجه به مصوبه ای که در دبیرخانه کارگروه حذف کنکور صورت گرفته، افزایش میزان تاثیرگذاری سوابق تحصیلی درکنکور سراسری و جایگزینی آن،به تدریج افزایش یافته تا بتوانیم براساس تعهدی که وجود دارد، سال 93 حذف کنکور را داشته باشیم. " وی افزود: آموزش و پرورش، افزایش میزان تاثیرگذاری سوابق تحصیلی دانش آموزان درکنکور را درکارگروه حذف کنکور پیگیری می کند. ویژگی خاص امتحانات سال سوم امسال از این جهت است که تاثیر نمرات این امتحانات درکنکور افزایش می یابد و دانش آموزان باید به این حساسیت توجه کرده و تلاش خود برای موفقیت بیشتر در امتحانات نهایی به کارگیرند. آموزش و پرورش تلاش کرده با توجه به دغدغه هایی که دانش آموزان و برخی از همکاران نسبت به طراحی سؤالات امتحانی درسال گذشته داشتند، امسال گروهی را متشکل از گروه های آموزشی دراین مرکز تشکیل دهد تا از نظرات این افراد درطراحی و تایید سؤالات امتحانی استفاده کند. "

اظهارات فوق در حالی است که نگرانی های بسیاری پیرامون مشکلاتی چون رفتارهای سلیقه ای معلمان، افزایش احتمال خرید وفروش نمره، و احتمال عدم برخورداری از بانک سؤالات استاندارد درکنار شیوه تصحیح اوراق امتحاناتی نهایی وجود دارد.

از سوی دیگر علیرضا سلیمی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در گفتگو با مهر، با بیان اینکه کنکور سراسری سازمان سنجش از سال 93 حذف خواهد شد، درخصوص اقداماتی که دو وزارتخانه علوم، تحقیقات و فناوری و آموزش و پرورش با هماهنگی یکدیگر دراین زمینه انجام داده اند، گفت: "در حال حاضر 8 میلیون پرونده دانش آموزان وارد سایت وزارت علوم و درس هایی که باید به عنوان امتحان نهایی، نمرات آن در آزمون کل لحاظ شود، معین شده است. "

همچنین او درمورد وجود سهمیه در صورت حذف کنکور چنین گفت: "عدالت اقتضا می کند سهمیه ها با حذف کنکور رعایت شود. دو سهمیه مناطق و رزمندگان حفظ و هیچ گونه سهمیه دیگری به این تعداد اضافه نخواهد شد. "

البته سلیمی یکی از مشکلات حذف کنکور را چنین می داند: "برای برگزاری کنکور سراسری تمام وزارتخانه ها با سازمان سنجش همکاری می کنند درحالیکه با حذف کنکور وبرگزاری آزمون های نهایی درمناطق، استان ها و کشور با مشکلاتی مواجه می شویم که هم اکنون با همکاری این سه وزارتخانه به دنبال حل این مشکلات هستیم. "
از سوی دیگر، به نظرمی رسد هنوز درنحوه حذف کنکور و شیوه پذیرش دانشجو پس از این اقدام، نگرانی هایی وجود دارد؛ به طوری که رئیس سازمان سنجش در روزهای اخیر با ابراز نگرانی از شیوه حذف کنکور وتاثیر سوابق تحصیلی چنین گفته است: "ما باید از نظر عملی و اجرایی بتوانیم شرایط را مهیا کنیم.
اما اگر سوابق تحصیلی به طور کامل برای گزینش دانشجو ملاک شود، ممکن است مشکلاتی را درپی داشته باشد. "
به گزارش خبرگزاری مهر، دکتر محمدحسین سرورالدین، در حاشیه بازدید از حوزه امتحانی کنکور سراسری سال90 در جمع خبرنگاران با تأکید بر این موضوع افزود: آخرین تصمیم کار گروه ماده4 حذف کنکور، این است که حذف کنکور تا سال 93 محقق شود و سال 92 آخرین کنکور باشد؛ اما بررسی این موضوع زمان بر است؛ زیرا قرار است یک شیوه 40ساله به یک شیوه دیگر تغییر کند. "
ایشان نیز در مورد نگرانی از شیوه تصحیح اوراق امتحانی چنین می گوید: "به طور نمونه یک برگ امتحان تشریحی را به 5ممتحن داده ایم و 5نمره مختلف گرفتیم و این نشان می دهد که ممکن است در این زمینه اشکالات و سوءاستفاده هایی صورت گیرد. به این صورت که اعمال سوابق تحصیلی و تصحیح برگه های امتحانات نهایی که به صورت منطقه ای انجام می گیرد، مورد سوءاستفاده واقع شود و اعمال سلیقه در آن صورت گیرد. "
رئیس سازمان سنجش آموزش کشور با اشاره به فشارهای موجود بر کارگروه ماده4 حذف کنکور و کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی برای اجرای هر چه دقیق تر قانون حذف کنکور گفت: "در حال حاضر ما باید شیوه ای بیاییم که با حذف کنکور وضع بهتر شود نه بدتر. این موضوع که تنها با یک تست سرنوشت کسی تعیین شود درست نیست اما در مقابل اعمال سلیقه در نمرات امتحانات نهایی نیز درست نیست. "
وی به راه کارهای متعددی که برای تعیین شیوه صحیح وجود دارد، اشاره کرد و گفت: "مجموعه ای از پاسخ کوتاه، تستی، جای خالی و پرکردنی می تواند روش بهتری باشد. در این صورت سؤال یکی است و تصحیح نیز یکی خواهد بود و در این صورت برای امتحانات جبرانی هم فرصت باقی می ماند. " این اظهارات در حالی صورت می گیرد که بارها بحث حذف کنکور نهایی و بدون تردید و اشکال مطرح شده است. بنابراین می توان گفت که مسئولان هنوز به تصمیم نهایی و یکدست نرسیده اند و اختلاف نظرهای بسیاری در این زمینه وجود دارد.

مشکل دیگری که به نحوه پذیرش دانشگاه ها پس از حذف کنکور باز می گردد، این است که مثلا در مواردی یک دانشگاه اعلام می کند که در رشته ای خاص 40نفر دانشجو می پذیرد. این در حالی است که امکان دارد چندین برابر این ظرفیت اعلام شده متقاضی وجود داشته باشد؛ در چنین حالتی که اولویت علاقه و نمره وجود دارد، نیازمند محاسبه تراز و انحراف از میانگین نمرات برای پذیرش نهایی است.
حواشی و مسائلی که بحث حذف کنکور یا عدم این اقدام به همراه دارد، تمامی ارگان های دخیل در این امر را به این مهم ملزم می سازد که در صورت حذف کنکور به عنوان بزرگ ترین آزمون علمی کشور به دنبال بهترین روش جایگزین آن باشند تا در کمال آرامش و صحت، کسانی که از لحاظ علمی به معنای واقعی دارای اولویت هستند در دانشگاه ها حضور پیدا کنند.
این امر به اندازه ای مهم و تأثیرگذار در زندگی جوانان است که باید از هرگونه اقدام شتابزده و آزمون و خطا در این زمینه پرهیز کرده و پس از بررسی دقیق به اجرای آن بپردازند.